321

TEMAT

PROBLEM

O czym jest utwór?

Po co został stworzony/napisany?

definicja słownikowa

Odmiana wyrazu :

temat -atu, -acie; -atów

Słownik języka polskiego PWN

1. «to, co stanowi podstawową myśl, przedmiot rozmowy, pracy, utworu»

2. jęz. «część wyrazu odmiennego powtarzająca się podczas odmiany»

3. jęz. «jedna z dwóch części wyrazu pochodnego, wspólna temu wyrazowi i wyrazowi podstawowemu»

4. «materiał melodyczny lub melodyczny i harmoniczny stanowiący podstawę struktury dzieła muzycznego»

5. «zasadniczy pomysł, na którym oparte jest zadanie szachowe»

• tematowy, tematyczny • tematycznie • tematyczność • temacik

Odmiana wyrazu:

problem -mu, -mie; -mów

Słownik języka polskiego PWN

1. «trudna sytuacja, z której należy znaleźć jakieś wyjście»

2. «poważna sprawa, która wymaga przemyślenia i rozstrzygnięcia»

• problemowy • problemowo • problemowość • problemik

teoria literatury

• Temat to streszczenie treści utworu w pigułce, czyli najważniejsze cechy treści utworu. To on łączy wszystkie elementy utworu i decyduje o tym,  w jaki sposób zostały uporządkowane (za podręcznikiem; s. 8, kl. 3 cz. 2).
• materiał tematyczny + kompozycja (obrazy, zdarzenia, przeżycia, myśli, przekonania + czas, przestrzeń, związki przyczyno-skutkowe i in.)
• Tematyka dzieła literackiego jest ściśle związana z epoką literacką, w której ono powstało, nie bez znaczenia jest również rodzaj a nade wszystko gatunek literacki, który podejmowany jest na podstawie kryterium tematycznego.
• Istotny jest związek tytułu z tematem utworu (np. Poczwarka, pamiętnik z powstania warszawskiego, Krzyżacy, Opium w rosole itp.)

• Problem – to związek tytułu z problematyką utworu. Odpowiedź na pytanie, w jakim celu twórca tworzy dzieło literackie.
• Sens poszczególnych części dzieła w ramach jego całości.
• ***Wydobycie sensu utworu, umiejscowienie w szerszym kontekście; określenie wartości, jakie są przedstawione w dziele i w jakim celu.

przykłady

Romeo i Julia W. Szekspira – tematem jest historia tragicznej miłości dwojga młodych ludzi, którzy należą do skłóconych rodów

Romeo i Julia W. Szekspira  – problem postawiony w utworze jest ponadczasowy. Twórca ukazał miłość i nienawiść, ale także szczęście, za które bohaterom przyszło zapłacić najwyższą cenę. 

Dramat podejmuję kwestię czystej i pięknej miłości wobec posłuszeństwa w stosunku do rodziców i ich nienawiści wobec innych dorosłych podyktowanej dumą.  Problematyka zachęca czytelnika do refleksji.

Stowarzyszenie Umarłych Poetów Nancy H. Kleinbaum – (*powieść powstała na podstawie scenariusza filmowego Toma Schulmana pod tym samym tytułem); tematem utworu są wybory młodych ludzi, poszukiwanie autorytetów i odnalezienie przez nich właściwej drogi życia.

Stowarzyszenie Umarłych Poetów Nancy H. Kleinbaum – utwór przedstawia problemy związane z dojrzewaniem i wychowaniem chłopców oraz przygotowaniem ich do dorosłego życia. Bohaterami powieści są młodzi chłopcy, którzy próbują pod wpływem nauczyciela wyjść poza ustalone schematy: w szkole, domu, lokalnej społeczności itp. Buntują się przeciw nim, walczą o prawo każdego człowieka do wolności i realizacji swoich marzeń.

Buntują się, bo nie zgadzają się z narzuconymi zasadami dorosłych.

Życie każdego człowieka zależy od niego samego. Warto realizować swoje potrzeby, pragnienia i wychodzić poza utarte schematy, jednakże należy pamiętać o odpowiedzialności za własne czyny i prawdzie, która powinna nas prowadzić. Trzeba bronić własnego zdania i przeciwstawiać się kłamstwu – oto problematyka utworu.

Zemsta Aleksandra Fredro – tematem utworu jest spór  między właścicielami  dwu jego części. *Pomysł utworu ma podłoże autobiograficzne.

Zemsta Aleksandra Fredro - autor ukazuje perypetie miłosne i matrymonialne plany bohaterów, które wiążą się ze sporem o mur graniczny -  w ten sposób problematyka utworu, która opiera się na konflikcie sąsiedzkim staje się bliska czytelnikowi i aktualna.Poznajemy rózne oblicza miłości, a także typy kobiet.