321

 

Wybrane cechy dialektów polskich:

Dialekt wielkopolski:

• brak mazurzenia,
• udźwięcznienie międzywyrazowe (brat ojca – brad ojca),
• częste wymawianie samogłosek jako podwójnych dźwięków (boso – błoso, książka – ksiuszka, zęby – zymby),
• w celowniku l.mn. końcówka -ewi (koniowi – koniewi),
• końcówka -ygo w dopełniaczu zaimków (tego – tygo),
• końcówki -ma w 1. os. l.mn. (nieśmy – nieśma, robimy – robima)

Dialekt śląski

• mazurzenie,
• udźwięcznienie międzywyrazowe (brat ojca – brad ojca),
• ę wymawiane jako a (kupię kawę – kupia kawa),
• na południu – zamiast ś, ź, ć – wymawianie szi, żi, czi (cielak – czielak, siano – sziano),
• wymawianie i na początku wyrazu,
• w czasie przeszłym końcówka -ch (byłem – byłech),
• często w dopełniaczu końcówka -a zamiast -u (śniegu – śniega),
• często w celowniku końcówka -owi zamiast -u (kotu – kotowi)

Dialekt mazowiecki

• mazurzenie,
• brak udźwięcznienia międzywyrazowego (brat ojca – brat ojca),
• spółgłoski m’, b’, w’ wymawiane z j lub inną spółgłoską miękką (miasto – mniasto, wiara – wziara),
• spółgłoski miękkie l’, k’, g’ wymawiane twardo (list – lyst, kiedy – kedy, ogień – ogeń),
• końcówka narzędnika -amy (nogami – nogamy),
• końcówka -wa w 1. os. l.mn. cz. ter. (niesiemy – niesiewa),
• częste używanie przyrostka -ak (cielak, źrebak)

Język kaszubski

• brak mazurzenia,
• brak udźwięcznienia międzywyrazowego,
• e wymawiane jako dźwięk pośredni między e oraz y (mysz – mesz, siwy – sewi),
• spółgłoski miękkie ś, ź, ć, dź wymawiane twardo (siedzieć cicho – sedzec cecho, jezioro – jezero),
• spółgłoski ki, gi wymawiane jako ci, dzi (córki – córci, długi – dłudzi),
• brak e ruchomego (domek – domk),
• zamiast grupy spółgłosek -ro- występuje grupa -ar- (wrona – warna, krowa – karwa)

 

Słownictwo charakterystyczne dla gwary podhalańskiej:

baca – starszy pasterz owiec,

ceper – obcy, nie góral,

dutki – pieniądze,

juhas – pasterz owiec,

kierdel – stado owiec w górach (najczęściej

należące do różnych gospodarzy) pozostające

pod opieką bacy,

kurniawa – zadymka śnieżna,

oscypek – wędzony ser owczy,

perć – górska ścieżka dla owiec i pasterzy,

używana również przez turystów,

siklawa – wodospad,

watra – ognisko

INNE
kartofle – Mazowsze

ziemniaki – Małopolska

knule – Śląsk

grule – Małopolska (Podhale)

pyrki – Wielkopolska

bulwy – Pomorze

pantówki – Kujawy