321

MITOLOGIA - frazeologizmy

pięta Achillesa - słaby, czuły punkt;
puszka Pandory - źródło nieszczęść i kłopotów;nagłe kłopoty;
szata Dejaniry - źródło niekończących się cierpień, od których nie można uciec;

beczka Danaid - beczka z przedziurawionym dnem, które musiały napełniać Danaidy za zabicie swoich mężów;dzisiejsze znaczenie: niekończący się i bezowocny trud;
Argusowe oko - czujne, baczne, podejrzliwe oko, lub spojrzenie; czujny wzrok;wisieć na kimś jak miecz Damoklesa - stanowić nieustające źródło zagrożenia;
węzeł gordyjski - trudny do rozwiązania problem;skomplikowany, ale rozwiązany konkretnie i w sposób najprostszy;
stajnia Augiasza - miejsce zaniedbane, niesprzątane od dawna, straszny bałagan;
nić Ariadny – nić przewodnia; pomoc w rozwiązaniu problemu, w wyjściu z trudnej sytuacji;
jabłko niezgody - przyczyna konfliktu;
złote runo - bezcenny, legendarny skarb;
róg Amaltei / róg obfitości- niewyczerpane źródło wszelkiego dobrobytu, dostatku;niewyczerpanych zapasów;
ikarowe loty - śmiałe i ryzykowne plany, zakończone fiaskiem;idealistyczne plany;
ogród Hesperyd - bogactwo, którego nie można zdobyć;
między Scyllą i Charybdą -  znaleźć się w niebezpieczeństwie, znaleźć się w sytuacji bez wyjścia;
syzyfowa praca - praca bezcelowa, bezsensowna, nie przynosząca żadnych efektów;
Tantalowe męki - męczarnie wynikające z pożądania rzeczy, które znajdują się na wyciągnięcie ręki, w wielkiej obfitości, a jednak są niedostępne; straszne;
koń trojański - złowrogi, niebezpieczny podarunek, zdobycz przynosząca zgubę, podstęp, fortel; niebezpieczeństwo;
bunt prometejski- bunt przeciwko bogom, Bogu, prawu, wzniesiony w imię bezinteresownej miłości do ludzi, połączony z gotowością oddania życia za sprawę, do której ma się przekonanie;
Feniks z popiołów- wieczne odradzanie się, zmartwychwstanie, żywotność;
Kastor i Polluks- nierozłączni przyjaciele, dozgonna i wieczna przyjaźń;
koło Iksjona- bezkresne męczarnie, katusze, które nie mają końca, wieczne cierpienie.
pod Egidą-  pod opieką, przewodnictwem, auspicjami, patronatem, osłoną, puklerzem;
bazyliszkowy wzrok- to wzrok przenikliwy, hipnotyzujący i czasami nawet groźny;
syreni śpiew- to czarujący, urzekający, kusicielski, uwodzicielski śpiew;
wierność Penelopy- wierność wytrwała, która przetrwa najgorsze męki;
ugodzony strzałą Amora- to określenie osoby zakochanej w kimś od pierwszego wejrzenia, bezgraniczna miłość;
szyszak Hadesa- to inaczej czapka niewidka, dzięki której, osoba po jej założeniu stawała się niewidzialna dla otoczenia;
wpaść w objęcia Morfeusza – zapaść w głęboki sen, zasnąć.
sąd Parysa – sytuacja, w której trudno podjąć odpowiednią decyzję, jest to niemal niemożliwe;
koło fortuny – zrządzenie losu, [raz jest lepiej, raz gorzej];
marsowa mina – o wyrazie twarzy: taki, który jest wyrazem niezadowolenia, groźny, posępny. Mars był odpowiednikiem greckiego Aresa. Był bogiem wojny niesprawiedliwej, wrogi ludziom i bogom.
ogień prometejski - natchnienie, zasada życia. 

chimeryczny charakter - to charakter kapryśny, dziwaczny, nieprzewidywalny. Nazwa pochodzi od Od Chimery, potwora, łączącego cechy lwa, kozy i węża.
drakońskie prawo - prawo niezwykle surowe, mające charakter zemsty. Określenie wywiedzione od imienia prawodawcy i reformatora, Drakona;
tytaniczna praca - wyczerpująca, bardzo ciężka praca;

wejść na Parnas - osiągnąć sukces na przykład literacki. [Wzgórze lub górę Parnas uważano za siedzibę poezji i muzyki. Tworzył tam sam Apollo i jego muzy. Również tam znajdowała się najważniejsza grecka wyrocznia, w której można było usłyszeć głos Pytii.]
woda letejska - po jej wypiciu zapomina się o swoim życiu na ziemi; jest swoistym symbolem zapomnienia. Nazwa związku pochodzi od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. Niektóre greckie wierzenia mówiły o tym, że dusze musiały pić wodę przed reinkarnacją, aby nie pamiętać swoich przeszłych żywotów.
Wyrocznia delficka - mieć widzenie, wizję, przepowiadać coś komuś. 
olimpijski spokój - powaga, panowanie nad emocjami. Podczas igrzysk przerywano walki i wojny, co powodowało wśród wszystkich opanowanie emocji.
paniczny strach - niepohamowany, nagły, często nieuzasadniony strach, przerażenie. [Takie uczucia wzbudzał w ludziach koszmarnie brzydki grecki bóg pasterzy - Pan.]
dosiąść Pegaza - próbować sił w poezji, pisać wiersze.

Pegaz to skrzydlaty koń Zeusa (od uderzenia jego kopyta miało wytrysnąć Źródło Hipokrene, z którego woda dawała natchnienie poetom. Zrodzony został z krwi Meduzy. Pegaz zamieszkiwał okolice źródła Pirene na Akrokoryncie. Znalazł go tam Bellerofont, który przy użyciu złotego wędzidła otrzymanego od Ateny, zdołał okiełznać rumaka. Przy jego pomocy heros pokonał Chimerę, planując następnie wznieść się na jego grzbiecie na szczyt Olimpu.

pępek świata - ironicznie to najważniejsza osoba, rzecz, bądź człowiek zarozumiały, który sądzi, że jest najważniejszy. Według mitów świątynia w Delfach miała być środkiem świata.
piękna Helena - przedmiot wielkiego sporu o coś,  symbol wielkiej miłości, dla której ktoś jest gotów poświęcić wszystko. Z mitologii żona Menelaosa, króla Sparty. Jej porwanie stało się bezpośrednią przyczyną wojny trojańskiej.
Pole elizejskie - raj, kraina wiecznego szczęścia, w której znajdują się dobre dusze (wersja według religii chrześcijańskiej). W mitologii pola te były miejscem biesiad w krainie wiecznej szczęśliwości. Częściej jednak przedstawiana jako kraina nad Oceanem, na zachodnich krańcach świata – miejsce wiecznej szczęśliwości i wiecznej wiosny. Panował tam Kronos, syn Gai (Matki Ziemi) i Uranosa (Pana Niebios), a jednocześnie ojciec Zeusa i Hadesa. Starożytni grecy wyobrażali sobie życie po śmierci jako mniej ciekawe niż na Ziemi. Dusza zmarłego po przepłynięciu rzeki Styks w łodzi starca Charona, stawała przed trybunałem trzech sędziów. Tam dusza była sądzona, następnie szła w jedno z trzech miejsc spoczynku wiecznego; m.in. na Elizje. Sprawiedliwi kierowali się na prawo do rzeki zapomnienia  - Leto. Napiwszy się z niej wody, zapominali o ziemskim życiu.
powrót do Itaki - szczęśliwy powrót do ojczyzny; osiągnięcie celu;
pyrrusowe zwycięstwo - zwycięstwo opłacone nadmiernymi ofiarami; 
Sfinks - zagadka, tajemnica trudna do rozwiązania. Był to potwór o ciele lwa, twarzy i piersi kobiecej i skrzydłach ptaka. Porywał ludzi i rzucał w przepaść, oznajmiwszy wpierw, że będzie tak czynił, póki ktoś nie rozwiąże jego zagadki. Wybawicielem Teb został Edyp.
zbierać laury - osiągać sukcesy, zdobywać zaszczytne miejsce w zawodach. [Laur lub wieniec laurowy to symbol i nagroda zwycięstwa w równej walce. Wieńcem laurowym ozdabiano głowy zwycięzców na igrzyskach w Grecji i Rzymie. Z czasem stał się symbolem nie tylko zwycięstwa, ale wybitnych osiągnięć we wszelkich dziedzinach życia. W średniowieczu kończący studia honorowani byli gałązkami owocującego wawrzynu. Wieńcem laurowym nagradzano m.in. wybitnych pisarzy.]
Zejść do Hadesu - potoczne znaczenie śmierci, czyli odejścia na drugi  świat. W mitologii to Hades był odpowiednikiem naszego nieba, bądź dzisiejszego cmentarza.
Amazonka – współcześnie mają kilka znaczeń np. kobiety, które dobrze jeżdżą konno, kobiety, które w wyniku operacji straciły jedną pierś oraz wojownicze kobiety. Amazonki w mitologii to legendarny ród wojowniczek, które nie znosiły mężczyzn w swoim gronie i prowadziły ciągłe walki z sąsiadami.
ambrozja – wyśmienite jedzenie, „niebo w gębie”. Ambrozja to w greckiej mitologii pokarm bogów dający im nieśmiertelność. Ambrozja odznaczała się nadzwyczajną słodyczą i zapachem.
nektar – potocznie doskonały trunek. U dawnych Greków boski napój, obdarzający nieśmiertelnością.
Nestor – doświadczony starzec lub najstarszy członek jakiegoś towarzystwa. Mityczny król Pylos, najstarszy z Greków walczących pod Troją, słynny z mądrości.
nocna zmora – zły sen, koszmar. Zmora to według wierzeń ludowych duch, męczący człowieka we śnie.
wizja Kasandry - zapowiedź klęski lub wielkiego nieodwracalnego niepowodzenia;
ośle uszy - symbol głupoty;

pytyjska odpowiedź - odpowiedź niejasna, dwuznaczna, wprowadzająca w zakłopotanie;
zabić Minotaura – zrobić coś, co pozwala dotrzeć do celu, sposób na rozwiązanie problemu, wyjścia z kłopotu;
ogródek Adonisa- rzecz łatwo niszczejąca, szybko przemijająca.
[Adonis to w mitologii greckiej piękny młodzieniec, ukochany przez Afrodytę, zabity w czasie łowów przez dzika. Ogródek Adonisa to skrzynki i doniczki z szybko rosnącymi i szybko więdnącymi kwiatami, symbolizującymi prędko przemijającą młodość, jakimi w czasie adonii (święto na cześć Adonisa) obstawiano złożoną na marach figurę Adonisa.]
herkulesowy wysiłek - wielki wysiłek, nadludzkie możliwości, które posiadał Herkules.
łódź Charona - symbol śmierci. [Charon to ponury starzec ze szczeciniastą, siwą brodą, w stroju niewolnika i okrągłym kapeluszu. Przewoził dusze zmarłych przez rzeki Hadesu - Styks i Acheron, rzeki śmierci i zapomnienia.]
Lary i Penaty – symbolizują sprawy rodzinne;

Cerber - straszliwy pies pilnujący, aby dusze nie uciekały z Hadesu; oznacza srogiego stróża, nadzorcę;
Odys - Odys symbolizuje los człowieka na ziemi - wędrówka, tułaczka, ma sens wtedy, gdy prowadzi do określonego celu - Itaki.
Dedal - Dedal funkcjonuje jako symbol wieku dojrzałego, który cechuje się rozwagą, rozsądkiem, przewagą rozumu nad emocjami, działającym logicznie i celowo.
arkadyjski nastrój - nastrój niezmąconego szczęścia;
Midasowe bogactwa - wielkie, wspaniałe bogactwa i włości. [Z mitologicznego punktu widzenia określenie to wiąże się z królem Midasem, który na własną prośbę zamieniał, wszystko co dotknął, w złoto, nawet wodę i chleb.]
Niobe – W znaczeniu dosłownym Niobe oznacza matkę rozpaczającą po stracie dziecka lub dzieci; skamieniałą z bólu.
Ikar – Ikar jest symbolem młodości; działania pod wpływem impulsu, emocji, szukania własnych dróg, nieposłuszeństwa starszym; symbolem młodości ulegającej fascynacji czymś do tego stopnia, że prowadzi do samozniszczenia. Ikar jest także symbolem marzycieli i idealistów.
śmiech homerycki – gwałtowny, nagły śmiech, od którego nie można się powstrzymać.
mieć uszy polizane przez węża - mieć dar wróżenia, przepowiadania, jak Melampus albo Kasandra i jej bliźni brat, Helenos, którzy ujawnili ten dar w czasie snu w świątyni Apollina, gdy święty wąż polizał im uszy.
Diomedowa zamiana – cała korzyść przypada jednej osobie; Diomedes był właścicielem pięknych koni i klaczy, których zdobycie było jedną z dwunastu prac Heraklesa. Diomedes był synem Tydeusza i Deipyle,córki Adrasta.

Hadesowe ciemności - nieprzeniknione ciemności porównywalne z ciemnościami egipskimi według wierzeń chrześcijan. Hades był miejscem, do którego stępowali wszyscy ludzie po śmierci.
wróżba Tejrezjasza -  wróżba spełniająca się;
Nike - symbol zwycięstwa, tryumfu oraz istoty, która niesie szczęśliwą wieść o wygranej.
święty ogień - nigdy niegasnący ogień lub zapał do wykonywania danej czynności, jak również wielki i uzasadniony gniew. W mitologii był to ogień palący się w świątyni, który nigdy nie gasnął.
nić życia - ciągłość, bieg życia. W mitologii mojra Kloto- grecka boginka przeznaczenia (fatum) przędła nić każdego człowieka i to od niej zależało kto, gdzie i jak umrze;