321

 

 

Najważniejszą cechą samogłosek jest to, że tworzą sylaby. 

W sylabie może znajdować się kilka spółgłosek, lecz tylko jedna samogłoska.

• Sylaba to inaczej zgłoska!
• Sylaba otwarta to taka kończąca się samogłoską.

 

Głoski dźwięczne i bezdźwięczne.

Przy wymawianiu głosek dźwięcznych (np. a, ę, g ,m, w) wiązadła głosowe drgają, a podczas wymawiania głosek bezdźwięcznych (np. f, k,  ś, ch, p)  wiązadła nie drgają.

Głoski ustne i nosowe.

Przy wymawianiu głosek ustnych (a, i, b, sz, ż) powietrze wydostaje się przez jamę ustną, a podczas wymawiania głosek nosowych powietrze wydostaje się przez nos lub przez nos i usta (ą, ę, m, mi, n, ń).

Spółgłoski miękkie i twarde

Spółgłoski miękkie i twarde: podczas artykulacji głosek miękkich (ć, ń, gi, ki, mi) środkowa część języka unosi się ku podniebieniu twardemu, a w czasie artykulacji  głosek twardych (c, n, k, m) środkowa część języka nie unosi się.

ROLA GŁOSKI  ,,i":

• i przez samogłoską zmiękcza spółgłoskę i jest samodzielną głoską (zmiękcza, ale liczymy jako literę) SP SA SP

np.: zima, gitara, Karolina;

•  i przed samogłoską jedynie zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę, (ale nie liczymy jako litery) SP SA SA

np.: pies, dźwięk, wiosna;

• i jako znak graficzny – samogłoska; na początku wyrazu

np.: igła, instynkt, imię.

Przy przenoszeniu wyrazu do następnej linijki dzielimy go zgodnie z podziałem na sylaby:

cie-ka-wość, po-ży-wie-nie, ni-zi-na, o-pi-sać

Grupy spółgłoskowe można dzielić na kilka sposobów:

praw-da, pra-wda, gar-nki, garn-ki

Zawsze jednak należy:

- rozdzielać dwie jednakowe litery oznaczające spółgłoski: in-ny, dzien-nik, mięk-ko, wil-la

- oddzieląc od reszty przedrostek zawierający samogłoskę: o-chrzcić, po-drzeć, pod-oficer, naj-dłuższy.

ZJAWISKA FONETYCZNE

1. UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM DźWIĘCZNOŚCI

• Jeżeli obok siebie znajdują się spółgłoski różne pod względem dźwięczności, to może zajść zjawisko upodobnienia. Polega ono na tym, ze jedna ze spółgłosek zmienia swą dźwięczność pod wpływem sąsiedniej.
• To zjawisko fonetyczne polegające na ubezdźwięcznieniu lub udźwięcznieniu jakiejś spółgłoski pod wpływem głoski z nią sąsiadującej.

 

• Ubezdźwięcznienie - polega na tym, że spółgłoska dźwięczna traci dźwięczność pod wpływem sąsiadującej spółgłoski bezdźwięcznej.

np.:śliwka – [ślifka] pod wpływem sąsiadującej  spółgłoski bezdźwięcznej k wymawiamy spółgłoskę f, chociaż zapisujemy w.

Pełny opis zjawiska:

śliwka - [ślifka] upod. pod wzg.dźwięczn.; ubezdźw. wewnątrzwyrazowe, wsteczne (pamiętaj zaznaczamy w wyrazie: pod ,,k" kropka i strzałka od niej do ,,w"); pod wpływem  sąsiadującej spółgłoski ,,k" dźwięczna ,,w" traci ową dźwięczność i słyszymy ,,f".

• Udźwięcznienie - polega na tym, że spółgłoska bezdźwięczna staje się dźwięczna pod wpływem sąsiadującej głoski dźwięcznej.

np. : jakby – [jagby] pod wpływem sąsiadującej spółgłoski dźwięcznej b wymawiamy spółgłoskę g, chociaż zapisujemy k. 

Upodobnieniom tym ulegają spółgłoski, które mają swoje odpowiedniki różniące się dźwięcznością.

b-p, d-t, dz-c, dź-ć, dż – cz,

g-k, w-f, z-s, ź-ś, ż-sz