321

EPIKA

LIRYKA

DRAMAT

Podmiot

narrator

 podmiot liryczny/

„ja liryczne”

brak

Świat przedstawiony

fabuła

brak fabuły= afabularność

akcja

Wypowiedź

narracja

monolog liryczny

dialogi, monolog

Gatunki

mit

baśń

podanie

legenda

epopeja/Epos

nowela

opowiadanie

opowieść

powieść

bajka

elegia

tren

hymn

pieśń

sonet

oda

fraszka

Tragedia

Komedia

Dramat właściwy

Dramat romantyczny („Dziady” Adama Mickiewicza)

gatunki synkretyczne: ballada, satyra

przypowieść

-należy do literatury moralistycznej

-ma formę opowiadania (utwór epicki)

-przedstawione wydarzenia i postacie mają dwa znaczenia:  dosłowne i metaforyczne (symboliczne)

baśń

- twór wywodzący się z ludowych przekazów ustnych

-świat przedstawiony opiera się na fikcji literackiej zmyślonej (fantastycznej)

-przekazuje prawdy np. walkę dobra ze złem

-zawiera przesłanie

dziennik

-zapiski prowadzone na bieżąco, codzienne wpisy, które mogą być opatrzone datą i informacją o miejscu powstania (fakty, miejsca, wydarzenia)

-utwór epicki (reportaż, dziennik typu: wyprawy, intymny)

*autor zawiera z czytelnikiem pakt „będę mówił prawdę”: należy pamiętać o tym, że mogą pojawić się elementy fikcyjne (fikcja prawdopodobna)

pamiętnik

-relacja prozatorska o zdarzeniach, których autor był uczestnikiem lub naocznym świadkiem; zazwyczaj prowadzona z pewnej perspektywy czasowej  (dystans czasowy)

*autor zawiera z czytelnikiem pakt „będę mówił prawdę”: należy pamiętać o tym, że pojawi się fikcja literacka (prawdopodobna)

nowela

-utwór jednowątkowy, z motywem przewodnim wokół głównego bohatera,

-małą liczbą bohaterów i z żywą akcją

- utwór niewielkich rozmiarów

mit

- opowieść wyrażająca wierzenia bądź wyobrażenia jakiejś społeczności

-przedstawia powstawanie czegoś (np. świata; kosmogonia mitologiczna)

powieść

- obszerny utwór epicki

- wielowątkowy

-o dużej licznie bohaterów (bohater główny – wątek główny, bohaterowie drugoplanowi – wątki poboczne)

-występują motywy (motyw-składnik treści utworu; nic przewodnia: temat a problematyka)

*czasami może mieć zawikłaną akcję (np. powieść typy fantazy- fantastyczna, kryminalna)

legenda

- opowieść ludowa wywodząca się z przekazu ustnego

- łączy realizm z fantastyką

oparta na motywach np. chrześcijańskich  opowieść pełna cudów i fantastycznych wydarzeń

- przekazuje prawdy uniwersalne (świat wartości)

komedia

- utwór dramatyczny o pogodnym charakterze i najczęściej szczęśliwym dla bohaterów zakończeniu

-występuje komizm (postaci, języka, sytuacji)

- ukazuje perypetie bohaterów

tragedia

Utwór dramatyczny ukazujący nieprzezwyciężalny konflikt między bohaterem a siłami wyższymi , który doprowadza do klęski bohatera

- występuje bohater/bohaterowie tragiczni (wszystkie działania bohatera z góry skazane są na klęskę)